آجر کردن چند لقمه حلال تلگرامی با فیلترینگ

روزنامه سازندگی – زینب کوهیار: تلگرام تا آخر فروردین ماه فیلتر می شود و این فیلترینگ دسترسی کاربران این شبکه به عکس ها، گفتگوها و فایل های شخصی که در حافظه ابری این پیام رسان خارجی ذخیره کرده اند را از بین می برد. با در نظر گرفتن استفاده بیش از ۴۰ میلیون ایرانی از پیام رسان تلگرام حجم عظیمی از دارایی مجازی ایرانیان در تلگرام با فیلترینگ از دسترس خارج می شود.

اعلام خبر فیلترینگ پیام رسان تلگرام تا پایان اولین ماه سال جاری خیلی از ایرانیان را به تکاپوی ذخیره سازی دارایی های مجازی شان در فضای این پیام رسان انداخته اما داستان تنها این نیست. کسب و کارهایی در پیام رسان تلگرام شکل گرفته است که باید برای روزهای آینده فکری بکنند. گذشته از این بسیاری از مشاغل برای اطلاع رسانی، تبلیغات، بازاریابی و توسعه کسب و کارشان از پیام رسان تلگرام استفاده می کنند. اکنون تکلیفی چیست؟

شهر اقتصادی ایرانیان در تلگرام

داستان های عامه پسند می نویسد. زندگی دختران جوانی که از خانه فرار کرده اند، زنانی که خیانت می بینند، مردانی که بارها شکست عشقی خورده اند و اکنون تبدیل به دیوهای بی عاطفه شده اند. بین قسمت های مختلف داستان تبلیغ کانال های دیگر را می کند که مثل او داستان می نویسند و در کانال شخصی شان در پیام رسان تلگرام منتشر می کنند. تبلیغ کانال های فروش لوازم بهداشتی را هم دارد. کانالی را معرفی کرده که از هر برندی بخواهید برای تان از آن ور آب ها خرید می کند یا فروشگاهی که در یکی از مناطق تهران لوازم آشپزخانه می فروشد و برای هماهنگی و تبلیغ دست به دامن تلگرام شده است، نزدیک به ۱۵ هزار نفر هر چه لابلای داستان هایش تبلیغ کند را می بینند و از همین تبلیغ و تبادل لینک اعضای بیشتری جمع کرده است.

کانال دیگر متعلق به یک مجموعه هنری است که تزیینات منزل، پوستر و عروسک می سازد و می فروشد. شرایط تبلیغ را در کانال لینک کرده است. نرخ تبلیغ در ساعت های مختلف روز متفاوت است. این که عکس بخواهید هم نرخ را بالا می برد و البته انتشار آدرس تلگرامی تان هم به هزینه تبلیغ اضافه می کند. بر اساس یکی از پیشنهادها با پرداخت ۵۰۰ هزار تومان از ساعت ۱۱ شب تبلیغ شمارا روی کانال قرار می دهد و فردا ظهر آن را بر می دارد اما اگر ۱۰۰ تومان بیشتر بپردازید، تبلیغ شما به طور دائمی در کانال مجموعه باقی می ماند. تعیین دقیق جزئیات و نرخ ها برای تبلیغ در صفحات این مجموعه در شبکه های مختلف از جمله تلگرام نشان می دهد که کار و کاسبی در این پیام رسان روسی تا چه اندازه سکه است.

ایرانیان شهر تجاری بزرگی در تلگرام شکل داده اند که اکنون با تهدید به فیلترینگ در آستانه تخلیه شدن قرار دارد. مسئولان می گویند تلگرام یک پیام رسان خارجی است که اطلاعات ایرانیان را در اختیار می گیرد و البته از بدرفتاری تلگرام در خصوص تولید ارز مجازی و تحریم می گویند. این روزها دلایل امنیتی و سیاسی زیادی در کنار هم قطار شده اند تا از دسترس خارج کردن این پیام رسان را توجیه کنند. پیام رسانی که به شکل تکامل یافته تر از نرم افزارهای دیگر فرصت پول در آوردن را در اختیار مردم قرار داده است.

آنچه به دست می آوریم و آنچه از دست می دهیم

«با فیلترینگ تلگرام، مجموعه ای از آدم های باهوش و فعال را از دست می دهیم و به تعداد آدم های ناراضی، ناامید و ورشکسته اضافه می کنیم. هر چند با ممنوعیت فعالیت تلگرام بعضی خوشحال می شوند اما عده ای هم بیکار می شوند و این چرخه دائما در ایران در حال تکرار است.»

افشین کلاهی، رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین و دانش بنیان اتاق ایران از این می گوید که با وجود حمایت در حد حرف مسئولان از کسب و کارهای نوپا، بگیر و ببندهایی مثل فیلترینگ، حرکت آنها را کند می کند. به گفته کلاهی استارت آپ های ایرانی در وضعیت گلخانه ای خوب عمل می کنند اما زمانی که وارد محیط واقعی کسب و کار می شوند، شکست می خورند. ریزش کسب و کارهای نوپا که بیشتر بر پایه فناوری شکل می گیرند، به محض ورود به محیط واقعی کسب و کار شدت می گیرد. مسئولان از استارت آپ ها به طور معنوی حمایت می کنند اما اقداماتی مثل فیلترینگ در تضاد با این حمایت است.

کلاهی می گوید: «فکر نمی کنم تلگرام فیلتر شود اما اگر چنین تصمیمی به مرحله اجرا برسد، بلافاصله بر کارکرد کسب و کارهای فعال در این زمینه اثر خواهد گذاشت، فیلترینگ تلگرام مثل این است که برق یک کارگاه را قطع کنید. بلافاصله همه چیز از کار می افتد. فیلترینگ روش مناسبی نیست. هر چند معتقدم که استفاده از کالای داخلی و پیام رسان بومی خوب است اما راه جایگزین کردن پیام رسان ایرانی بستن موارد مشابه خارجی نیست.»

بازار راه حل های خودش را برای جایگزین کردن کالای مشابه دارد. به گفته کلاهی راه حل های بازار که در تمام دنیا برای جایگزین کردن دنبال می شود، مقدم تراز فیلتر کردن و محدودیت دسترسی است. رئیس کمیسیون جوانان کارآفرین و کسب و کارهای نوین و دانش بنیان اتاق ایران می گوید: «آخرین راه فیلتر و دخالت دولت هاست. راه های اقتصادی در دنیا برای جایگزینی وجود دارد. بعضی نرم افزارهای داخلی به مردم اینترنت مجانی می دهند و این یکی از روش های خوب و اقتصادی برای جذب کاربر است. فرآیند جایگزینی بر اساس روش های بازاریابی است که به نتیجه می رسد نهت محدود کردن دیگران. فکر نمی کنم با فیلترینگ به جایی برسیم.»

به گفته این فعال کسب و کارهای نوپا آمار درستی از گردش مالی یا تعداد کسب و کارهای فعال در تلگرام وجود ندارد. کلاهی می گوید: «آمار مختلف است. بعضی از دویست هزار و بعضی از سی هزار نفر صحبت می کنند. در این بین باید افرادی که کسب و کران فقط در تلگرام است را از افرادی که از این پیام رسان به عنوان بازاری برای بازاریابی یا اطلاع رسانی استفاده می کنند جدا کرد. فکر می کنم ۱۵ تا ۲۰ هزار کسب و کار فقط در تلگرام فعالیت کنند و تعداد کسب و کارهای وابسته به این ابزار هم بسیار است.» زیرساخت های فناورانه تلگرام هم مورد استفاده توسعه دهنگان و برنامه نویسان ایرانی است که به طور عمده در بخش کسب و کارهای نوپا و شرکت های دانش بنیان فعالیت می کنند.

فیلترینگ تلگرام چه تاثیری در اکوسیستم استارت اپی ایران خواهد گذاشت؟ به نظر می رسد در موارد مشابه توسعه دهنگان، برنامه نویسان و فعالان زمینه نرم افزار خیلی زود خودشان را با شرایط جدید تطبیق داده اند. فعالان فناوری اطلاعات خیلی زود راه شان را پیدا می کنند اما به گفته کلاهی، با تغییرات مثل فیلترنگ تلگرام، دچار دگردیسی فنی می شوند و باید همه چیز را از اول شروع کنند.

کلاهی می گوید: «به طور معمول در ایران، در دوره های مختلف دچار این تغییر می شویم. تغییری که به همه ضربه می زند. به همین دلیل تشکل های بخش خصوصی و اتاق بازرگانی در این باره بیکار نبوده و حتی در زمستان سال گذشته که همزمان با ناآرامی ها در تهران و چند شهر دیگر تلگرام فیلتر شد، اعتراض خود را اعلام کردیم. اعتراضی که به نظر سیاسی می آمد، اما در واقع حرف ما کاملا اقتصادی بود. همیشه با فیلترینگ مخالفت کردیم و مخالف هم خواهیم بود. دولت هم با فیلتر کردن تلگرام مخالف است. صحبت های وزیر و رئیس جمهور نشان می دهد که دولت با فعالان بخش خصوصی در این باره هم نظر است. هر چند دولت در این باره تنها تصمیم گیرنده نیست اما تلاش می کند تا جای ممکن جلوی فیلترینگ تلگرام را بگیرد. به همین دلیل به نظر من فیلترینگ تلگرام جدی نیست.»

تلگرام داخلی ساختن سخت است؟

آماری از کسب و کارهای وابسته به تلگرام منتشر نشده است اما جدای از فعالان فناوری و اطلاعات و ارتباطات، بسیاری از کسب و کارهای خرد و افراد عادی از این پیام رسان و زیرساخت های آن استفاده می کنند. پیام رسان های مشابه داخلی نتوانستند ارائه خدمات مشابه یا بهتر از تلگرام را اعلام کرده و ثابت کنند که جایگزین کاملا مناسبی برای این شبکه اجتماعی اند. این که می توانیم مورد مشابه را طراحی کنیم هم محل سوال است. محمدرضا طلایی رئیس کمیسیون ICT اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با سازندگی در این باره می گوید:

«ساخت یک پیام رسان دیگر، یک کار نرم افزاری است. از نظر نیروی انسانی متخصص در این زمینه ظرفیت داریم. از نظر فنی مشکلی وجود ندارد اما این که چقدر برای تبلیغات و فرهنگ سازی استفاده از پیام رسان داخلی سرمایه گذاری می کنیم مهم است. مسلما یک شرکت فعال در بخش خصوصی با همه مشکلات ریز و درشت برای سرمایه گذاری در این زمینه، نیازمند حمایت بیشتر است.» فیلترینگ چقدر به کمک تولیدکنندگان داخلی نرم افزار می آید؟ طلایی در این باره می گوید: «امسال سال حمایت از کالای ایرانی است. پیش از هر اقدامی باید به این سوال پاسخ داد که چطور می خواهیم از کالای ایرانی حمایت کنیم؟

حمایت از تولید داخلی یعنی اگر محصولی در کشور تولید شد و برنامه و استراتژی برای عرضه آن وجود داشت، قوانین و مقررات را برای حمایت از محصول شکل دهیم. هر کشوری برنامه های خودش را برای حمایت از تولید داخل دارد، جلوگیری از واردات محصولاتی که در کشور تولید نمی شود یا مشابه آن بی کیفیت است، حمایت از تولید داخل نیست. جدای از مسائل امنیتی، در این زمینه نمی توان تک مولفه ای بحث کرد و باید تمام عناصر را در کنار هم دید.» به گفته این فعال فناوری اطلاعات و ارتباطات، امروز شرکت های تولید نرم افزار ایرانی با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کنند. نوسان نرخ ارز باعث شده تولیدکنندگان نتوانند چشم اندازی را ترسیم کنند.

نکته دیگر موانعی است که از سوی سازمان هایی مثل تامین اجتماعی و مالیات به شرکت های تولید کننده تحمیل می شود. مقررات و قوانین دست و پاگیر هستند و تعدد مجوزهای بی فایده امکان برنامه ریزی را از تولید کنندگان گرفته است. در چنین شرایطی چه انتظاری از تولیدکنندگان داخلی نرم افزار وجود دارد که با موارد مشابه خارجی رقابت کند؟ تسهیل فضای کسب و کار، تامین سرمایه در گردش از طریق منابع مختلف از جمله بانک ها با نرخ های مناسب می تواند به توانمندی این شرکت ها بینجامد. برای حمایت از کالای ایرانی از جمله نرم افزاری ایرانی و به طور خاص پیام رسان ایرانی، فیلترینگ موارد مشابه خارجی دیدن جزئی از یک کل بزرگ است. اسم این کار حمایت از تولید داخلی نیست.»

ضرر می کنم هر جا که هستم

«همیشه همه چیز شوخیه، ممکنه جدی تر بشه یا همون شوخی بمونه.» صاحب یک مجله هنری در پیام رسان تلگرام است که از تبلیغات و فروش کالا زندگی ۱۰ نفر به طور مستقیم و ۱۵۰ نفر به طور غیر مستقیم را تامین می کند. کارش را در سال ۹۱ و در فیس بوک آغاز کرده است، شبکه ای که اکنون از دسترس ایرانیان خارج شده است. البته استفاده آسان تلگرام و دسترسی ساده به آن باعث شده کسب و کارها در این پیام رسان با سرعت بیشتری به رونق برسند. رونقی که به نظر می رسد با فیلتر تلگرام از بین برود.

ادمین این مجله هنری در تلگرام در این باره نظر متفاوتی دارد. او درباره فیلترینگ تلگرام در زمستان گذشته می گوید: «مشکل خاصی نبود.» و در پاسخ به سوالی درباره احتمال فیلترینگ دائمی این پیام رسان می نویسد: «در مملکتی که قوانین با تجربه و دانش وضع نمیشه، هر ثانیه و دقیقه داری ضرر می کنی، فرقی نمی کنه فضای مجازی باشه یا واقعی، کسب و کار باشه، کسب دانش باشه، یا سایر اکتسابات، به هر حال تا زمانی که قوانین علمی نباشن، هر جا که ایستاده ای متضرری.»

فیلترینگ، حمایت از تولید داخل نیست

محمدرضا طلایی، رئیس کمیسیون ICT اتاق بازرگانی ایران: «بیش از ۴۰ میلیون نفر در سراسر کشور از پیام رسان تلگرام استفاده می کنند. تقریبا می توان گفت که تلگرام به پیام رسان اصلی در جامعه ایرانی تبدیل شده است. برای ایجاد یک پیام رسان ایرانی که توان رقابت با تلگرام را داشته باشد باید از شرکت هایی که در زمینه تولید نرم افزار فعالیت می کنند و متخصصانی که دستی بر این آتش دارند حمایت کنیم. در سایه این حمایت است که شرکت های تولید کننده داخلی می توانند با شبکه های اجتماعی در بازار داخلی رقابت کنند. البته حمایت برای راه اندازی شک شبکه اجتماعی داخلی مسئله اول است، مسئله دوم کمک به فراگیر شدن پیام رسان هاست.

تلگرام با توجه به نبود رقیبی در داخل با ارائه خدمات مناسب در کشورمان فراگیر شده است، اگر قرار است یک پیام رسان داخلی داشته باشیم که جای تلگرام را بگیرد، علاوه بر ارائه خدمات مناسب در خود آن نرم افزار که البته مسئله اول است، باید به فراگیر شدن آن هم اندیشید. در واقع قدم اول این است که از شرکت های باسابقه در این زمینه برای فعالیت حمایت کرده و در قدم دوم، با فرهنگ سازی به فراگیر شدن نرم افزارهای ایرانی کمک کنیم. ظرفیت خوبی از نظر دانش فنی در تولید نرم افزار در داخل داریم اما نقطه ضعف هایی هم وجود دارد که با حمایت در مرحله تولید و فراگیری می شود آن را برطرف کرد.

به عنوان یک فعال در حوزه فناوری اطلاعات پیشنهاد می کنم قبل از هر اقدامی درباره پیام رسان های خارجی، به امکانات و ظرفیت های داخلی فکر کنیم، از فعالان حمایت کنیم و بعد تصمیم بگیریم؛ اکنون پیام رسانی که ظرفیت جایگزینی مشابه موارد خارجی را داشته باشد، در کشور وجود ندارد، از سوی دیگر بسیاری از مردم بر بستر پیام رسان های خارجی سرمایه گذاری کرده و در زمینه اطلاع رسانی و تبلیغات از آن استفاده می کنند. کسب و کارهای زیادی، حتی با منشأ مستقل از تلگرام به این پیام رسان وابسته اند و با فیلتر شدن آن زیان می بینند.»