یک کارشناس، فیلترینگ تلگرام را برای کسب‌وکارهای خرد و محلی در این بستر در حکم تیر خلاص دانست و گفت: انحصار نیست که استارت‌آپ را موفق می‌کند، بلکه خلاقیت‌های یک سرویس است. اکنون این فرصت تاریخی وجود دارد تا با آزاد کردن بستری مانند توییتر که تاکنون بسته بوده، هر ابزار در جای خودش مورد استفاده قرار گیرد.
آرش برهمن در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه تلگرام سه نوع کارکرد برای کسب‌وکارها در ایران داشت، اظهار کرد: بستر اول کارکرد کسب‌وکارهای محلی و خرد برای مثال صنایع دستی است که در اصطلاح به آنها SMB یا (Small & Medium Business) گفته می‌شود که اساسا بسترشان بر تلگرام بود. این تجارت‌ها در بسیاری از موارد امکان ایجاد سایت و اپلیکیشن را هم نداشته و از طرفی جامعه کاربری‌شان روی تلگرام بود، زیرا کمتر جایی را می‌توان پیدا کرد که امکان ارتباط دوجانبه را به کاربر بدهد. فیلترینگ تلگرام در این سطح، خیلی موثر بوده و برای آنها حکم تیر خلاص را دارد و از دور خارجشان می‌کند.
وی ادامه داد: بخش دوم کسب‌وکارهایی که از تلگرام استفاده می‌کردند و متضرر شدند در بستر نشر محتوا بود. اینکه خود کسب‌وکار مبتنی بر تلگرام نبوده اما تمام ارتباط با جامعه مخاطبانش از طریق تلگرام انجام می‌شد. برای مثال رسانه‌ها که اخبار فوری خود را با تلگرام به گوش مخاطب می‌رساندند. با تعطیل شدن تلگرام امکان ارتباط محتوایی و رسانه‌ای بسیاری از کسب‌وکارها که ماهیتشان هم رسانه‌ای نیست از کار می‌افتد. آنها آسیب مرگبار نمی‌بینند اما متضرر می‌شوند.
این کارشناس سطح سوم کسب‌وکارها را آنهایی دانست که اگرچه متکی به تلگرام نبودند اما تلگرام به آنها شتابی اضافه می‌کرد که بهتر با جامعه مخاطب خود ارتباط برقرار کنند و افزود: برای مثال کسب‌وکارهای حمل و نقل اینترنتی که ذاتا ارتباطی به تلگرام ندارند اما جامعه کاربرانش از طریق تلگرام در تماس بودند. بنابراین جامعه کسب و کارها در این سه سطح از فیلترینگ متضرر می‌شوند. اما تراژدی این است که بیشترین لطمه را آن بخش آسیب‌پذیرتر کسب‌وکارها می‌بینند.
غول‌های نرم‌افزاری دنیا هم ابزارهای تلگرام را ندارند
برهمن درباره احتمال جایگزینی تلگرام با پیام‌رسان‌های داخلی بیان کرد: شاید تلگرام یک پیام‌رسان ساده به نظر برسد اما به ندرت پیام‌رسانی وجود دارد که تمام این گزینه‌ها را به شکل قابل اتکایی در اختیار کاربر بگذارد؛ یعنی قابلیت ایجاد کانال، اطلاع‌رسانی، گروه و ارسال پیام‌های شخصی نفر به نفر را داشته باشد. بنابراین از لحاظ نرم‌افزاری حتی با غول‌های نرم‌افزاری در دنیا هم قابل قیاس نیست. اما جدا از ابزارهایی که در تلگرام وجود دارد، از بعد فنی، هم در حال حاضر هیچ پیام‌رسان داخلی وجود ندارد که توانایی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری جایگزینی تلگرام را داشته باشد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: تلگرام یک پیام‌رسان متن باز با سرعت توسعه بسیار بالاست، بنابراین نه تنها یک بستر کامل است، بلکه علی‌رغم امنیتی که دارد بسیاری از توسعه‌دهندگان ایرانی هم روی این بستر کار می‌کنند و ابزارهایی را فعال کردند. همچنین پشتیبانی سخت‌افزاری یک مجموعه با این حجم در ایران تقریبا غیرممکن است. هنوز هم هیچ بازیگری با ارائه خدمات ابری، سرورها، ارتباط منطقی یا بک‌آپ فنی و موارد اینچنینی در این مقیاس و حتی یک دهم نداریم.
برهمن که سردبیری یک نشریه فناوری اطلاعات را نیز بر عهده دارد، با بیان اینکه می‌توان با نگاه خوش‌بینانه برای توسعه فنی به امید آینده بود، گفت: اگر امکان رقابت ارگانیک فراهم شود، نرم‌افزاری در ایران نقش پیام‌رسان را ایفا کند و به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پشتیبانی درستی ارائه دهد، می‌توان گفت به تدریج امکان جایگزینی فراهم می‌شود. اما مسلما راهش مسدود کردن راه غالب و پیام‌رسان‌های موجود نیست.
نباید با بستن سرویس خارجی به دنبال رونق سرویس داخلی باشیم
این کارشناس فناوری اطلاعات ادامه داد: اگر به پیام‌رسان‌های خصوصی مشوق داده شود، خوب است اما اینکه با بستن پیام‌رسان خارجی دنبال رونق سرویس خودمان باشیم کار درستی نیست و در عمل هم جواب نمی‌دهد. شاید در نگاه اول تصور شود استارت‌آپ‌هایی مانند کافه بازار و آپارات که موفق شدند، به دنبال بستن یوتیوب و گوگل پلی راه افتادند. اما زمانی شاید ده‌ها استارت‌آپ دیگر در این حوزه وجود داشت و در نهایت انحصار نیست که استارت‌آپ را موفق می‌کند، بلکه خلاقیت‌های یک سرویس است.
برهمن بعد روانی استفاده از پیام‌رسان داخلی را مانع دیگری دانست و اظهار کرد: اگر یک سرویس بین‌المللی هک شود و یک سرویس داخلی جایگزین شود، به دلیل سد ذهنی که کاربر ایرانی در مورد پیام‌رسان داخلی دارد، این موضوع قابل انجام نیست. دو مورد اساسی درباره سد ذهنی وجود دارد؛ اول اینکه به دلیل مشکل قانونی، هر محتوایی که منتشر می‌شود، مسئول آن انتشاردهنده نیست، بلکه صاحب کسب‌وکار است. همین حالا هم مدیران عامل این کسب‌وکارها زمان زیادی را در دادگاه‌ها و پلیس فتا می‌گذارند. در واقع خلاء قانونی بسیار جدی درباره مسئولیت انتشار محتوا باعث می‌شود کسب‌وکارها خیلی به سمت ساخت پیام‌رسان نروند.
وی دسترسی قانونی یا legal intervention را دیگر سد ذهنی کاربران دانست، توضیح داد: همه جای دنیا این ساختار قانونی وجود دارد که اگر کاربری رفتاری خلاف قوانین کشور داشت، به اطلاعاتش دسترسی باشد. اما اینکه این دسترسی در ایران چقدر مبتنی بر ضابطه قضایی صورت می‌گیرد مشخص نیست. مصادیق زیادی در استارت‌آپ‌های مالی دربردارنده اطلاعات شخصی افراد هستند و این احساس فقدان امنیتی گسترده در کاربران وجود دارد که اطلاعاتشان دارای امنیت نیست. اگر رفتار کاربری برای شما عجیب است، باید از طریق قانونی با ارائه مدرک به اطلاعات دسترسی داشت اما تعدد نهادهای متولی در این زمینه عملا رعایت قانون را با خدشه مواجه کرده است. ما دارای تولیت یکپارچه در زمینه مدیریت فضای اینترنت نیستیم.
سیاست‌های انحصاری تلگرام را سرنوشت‌ساز کرد
این کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه سیاست‌های انحصارآمیز تلگرام را این اندازه سرنوشت‌ساز کرده است، اظهار کرد: وقتی تمام سرویس‌های رقیب تلگرام را ببندیم، یک مسنجر این‌قدر بزرگ می‌شود. شاید اکنون فرصتی تاریخی باشد که دو موضوع از هم جدا شوند؛ در حوزه پیام‌رسانی که معمولا مسئله حریم شخصی در آن مهم است مردم بتوانند آزادانه از یک ابزار بین‌المللی استفاده کنند و برای نشر محتوا و کسب‌وکار بتوان از یک بستر داخلی استفاده کرد.
برهمن با بیان اینکه در شرایط فعلی لازم است ابتدا مسکن تزریق و سپس درمان شروع شود، گفت: یک حقیقت وجود دارد؛ اینکه شاید شهروند ایرانی به دلیل دغدغه‌اش از امنیت و حوزه حریم شخصی، ترجیح می‌دهد برای پیام‌های شخصی با پیام‌رسان خارجی کار کند. اما باید یک بستر رسانه‌ای داخلی راه‌اندازی شود که امکان نشر محتوا را فراهم کند و این در صورتی اتفاق می‌افتد که در قدم اول فیلترینگ تلگرام برداشته شود. الان جامعه ایرانی به این ماجرا بدبین است و هر سرویس جایگزینی که در ایران فراهم شود، با بدبینی با آن برخورد می‌شود.
وی با بیان اینکه تلگرام راه‌حلی را با هوشمندی به جامعه ایرانی ارائه داد که واقعیت خودشان را در صداوسیما و رسانه‌های رسمی کشور نمی‌دیدند، گفت: شهروند ایرانی به بستری احتیاج داشت که اطلاع‌رسانی بی‌واسطه را در اختیار داشته باشد که البته آسیب‌های خودش را هم دارد و در وقایع اخیر با انتشار شایعات خود را نشان داد. اما مهم‌ترین نکته در پررنگ شدن ماهیت رسانه‌ای پیام‌رسان‌ها، این است که شهروند ایرانی بازتاب واقعی زندگی خود را در رسانه‌های رسمی از مطبوعات و رسانه ملی و سایر بسترهای اطلاع‌رسانی نمی‌بینند، نتیجتا به بستری روی می آورد که مستقیما به شهروندان متصل شود.
این کارشناس در پایان خاطرنشان کرد: بسیاری از سرویس‌های پیام‌رسانی مانند مسنجر فیس‌بوک به دلیل فیلترینگ از چرخه رقابت خارج شدند. همچنین واتس‌اپ یک سرویس صرفا مسنجر است و همه دنیا از آن برای پیام‌رسانی استفاده می‌کنند و اطلاع‌رسانی حرفه‌ای و حتی برای شهروند به شهروند در بستر توییتر انجام می‌شود. کما اینکه اکنون بسیاری از افراد از آن استفاده می‌کنند. اکنون این فرصت تاریخی وجود دارد که با آزاد کردن یک بستر که تاکنون بسته بوده، این امکان فراهم شود که هر ابزار در جای خودش مورد استفاده قرار گیرد.